Parkinsonova bolest (bolest staračkih ruku) je oboljenje nervnog sistema koja postepeno oštećuje mozak i dovodi poremećaja motoričkih sposobnosti.
Engleski ljekar Dr. James Parkinson je prvi opisao simptome, tako da je bolest nazvana po njemu.
Simptomi bolesti su obično slabi u početku, te se postepeno pojačavaju.
Mnogi simptomi se povezuju sa Parkinsonovom bolesti, od kojih su oni uobičajeni opisani u ovom tekstu. Ipak, redoslijed po kom se razvijaju i njihov intenzitet se razlikuje od čovjeka do čovjeka.
Glavni simptomi
Parkinsonova bolest ima tri glavna simptoma.
- Drhtavica – obično se pojavljuje u rukama, a najčešće se javlja kada su ruke opuštene, u stanju odmaranja
- Usporeni pokreti (bradikinezija) – kada su fizički pokreti mnogo sporiji nego što je normalno. To čini svakodnevne aktivnosti teškim i dovodi do prepoznatljivog hoda. Pacijent se kreće sitnim koracima i vuče noge
- Ukočenost mišića (rigidnost) – napetost i ukočenost koja može od kojih se pacijent teško kreće ili pomjera mišiće lica. Može izazvati bolne grčeve koji se nazivaju distonija
Ovi simptomi se ponekad nazivaju parkinsonizam, a Parkinsonova bolest ne mora uvijek da bude njihov uzročnik.
Ostali simptomi
Parkinsonova bolest može uzrokovati niz drugih, fizičkih i mentalnih simptoma.
Fizički simptomi
- Problemi sa ravnotežom – ovaj simptom se može iznenada pojaviti, te uzrokovati da osoba koja ga doživi padne i povrijedi se
- Gubitak čula njuha – može se pojaviti i nekoliko godina prije nego što se razviju ostali simptomi
- Bol nerava – može izazvati neugodan osjećaje poput hladnoće, vrućine ili obamrlosti
- Problemi sa mokrenjem – poput potrebe da se često mokri tokom noći ili nenamjerno mokrenje (urinarna inkontinencija)
- Zatvor
- Nemogućnost da se stvori ili održi erekcija (erektilna disfunkcija) kod muškaraca
- Otežano seksualno uzbuđivanje ili nemogućnost da se doživi orgazam (seksualna disfunkcija) kod žena
- Vrtoglavica, zamagljen vid ili nesvjestica prilikom ustajanja iz sjedećeg ili ležećeg položaja – izazvana iznenadnim padom krvnog pritiska
- Prekomjerno znojenje (hiperhidroza)
- Problemi sa gutanjem (disfagija) – može dovesti do neuhranjenosti ili dehidracije
- Prekomjerno lučenje pljuvačke
- Problemi sa spavanjem (insomnia) – može dovesti do pretjerane pospanosti tokom dana
Kognitivni i psihijatrijski simptomi
- Depresija i anksioznost
- Blagi kognitivni poremećaj – manji problemi sa pamćenjem i problemi sa aktivnostima koje zahtijevaju planiranje i organizaciju
- Demencija – grupa simptoma, uključujući teže probleme s pamćenjem i promjene ličnosti. Takođe, osobe koje pate od demencije vide stvari koje nisu tamo (vizualne halucinacije) i vjeruju u stvari koje nisu istina (deluzije)
Parkinsonova bolest – koji su uzroci?
Parkinsonova bolest je uzrokovana gubitkom nervnih ćelija u dijelu mozga koji se zove substantia nigra.
Nervne ćelije u ovom dijelu mozga su zadužene za proizvodnju hemikalije zvane dopamin. Dopamin djeluje kao prenosilac informacija između mozga i nervnog sistema i pomaže pri kontroli i koordinaciji pokreta.
Ako ove nervne ćelije odumru ili se oštete, nivo dopamina se smanjuje. To znači da dio mozga koji kontroliše pokrete ne može da radi normalno, što uzrokuje da pokreti postanu spori i nepravilni.
Gubitak nervnih ćelija je spor proces. Simptomi Parkinsonove bolesti obično počinju da se razvijaju kada se oko 80% nervnih ćelija izgubi.
Šta izaziva gubitak nervnih ćelija?
Nije poznato zašto se gubitak nervnih ćelija dešava. Ipak, istraživanje je u toku koje pokušava da identifikuje potencijalne uzroke.
Trenutno se vjeruje da kombinacija genetskih promjena i faktora iz okoline utiču na to da se Parkinsonova bolest razvije.
Genetika
Pokazalo se da brojni genetski faktori povećavaju rizik da se razvije Parkinsonova bolest. Ipak, tačan proces kako se to dešava i dalje nije jasan.
Loši geni, odgovorni za bolest, mogu biti naslijeđeni. Ipak, ne dešava se često da se Parkinsonova bolest prenosi na ovaj način.
Faktori iz okoline
Neki naučnici vjeruju da da faktori iz okoline, takođe mogu uticati na povećanje rizika od razvijanja bolesti.
Pretpostavlja se da herbicidi koji se koriste u poljoprivredi, te zagađenja koja prave industrija i saobraćaj doprinose razvijanju bolesti.
Ipak, dokazi za to su nejasni.
Ostali uzroci parkinsonizma
„Parkinsonizam“ je termin koji se koristi da bi se opisali simptomi drhtavice, usporenih pokreta i ukočenosti mišića.
Parkinsonova bolest je najčešći tip parkinsonizma. Ipak, postoje i neki rijeđi tipovi kojima je moguće utvrditi uzrok.
- Parkinsonizam izazvan lijekovima – kada se simptomi razviju uzimanjem određenih lijekova poput nekih vrsta antipsihotika. Stanje se obično poboljša nakon prestanka upotrebe lijekova
- Druge progresivne bolesti mozga – kao što su progresivna supranuklearna paraliza, multipla sistemska atrofija i kortikobazalna degeneracija
- Cerebrovaskularne bolesti – kada niz malih moždanih udara izazove da nekoliko dijelova mozga da odumre
Koga najčešće pogađa Parkinsonova bolest?
Procjenjuje se da jedan čovjek od 500 ljudi oboli od Parkinsonove bolesti.
Većina oboljelih počinje da razvija simptome poslije pedeste godine. Ipak, ponekad se može desiti da se simptomi jave prije četrdesete godine.
Parkinsonova bolest malo češće pogađa muškarce nego žene.
Liječenje Parkinsonove bolesti
Iako trenutno ne postoji lijek za Parkinsonovu bolest, postoje određeni tretmani koji mogu ublažiti glavne simptome i omogućiti kvalitetan život što je duže moguće.
- Terapije podrške – poput fizikalne i radne terapije
- Lijekovi
- U nekim slučajevima operacija na mozgu može da pomogne
U početku, možda neće biti potrebno nikakvo liječenje jer su simptomi blagi. Međutim, redovne posjete ljekaru su neophodne, kako bi se stanje bolesti nadziralo.
Životni vijek
Kako Parkinsonova bolest napreduje, simptomi se pogoršavaju, što otežava svakodnevne aktivnosti.
Većina ljudi reaguje dobro na terapiju i život proživi uz blagu do srednju invalidnost. Ipak, manji broj oboljelih ne reaguje dobro na terapiju i s vremenom dožive teški invaliditet.
Parkinsonova bolest ne utiče direktno na to da ljudi umiru, ali stanje stvara veliki pritisak na tijelo i izlaže ga riziku od infekcija koje su opasne po život.
Ipak, danas kako su se tretmani razvili, većina ljudi ima normalan ili skoro normalan životni vijek.
